In mei 1893 nam de Vrije Vrouwenvereeniging (VVV, 1889), de autonome vrouwenorganisatie die een feministische politiek op alle fronten voorstond en waarvan Wilhelmina Drucker de spil was, een belangrijk initiatief. Ze riep alle ‘vooruitstrevenden in den lande’ op tot het vormen van een vereniging die zich zou moeten beijveren voor kiesrecht voor vrouwen op alle niveaus. Het zou een brede vereniging moeten worden die gelijkgestemden van elke politieke kleur en alle gezindten verenigde voor dat éne doel: vrouwenkiesrecht.

Die vereniging kwam er: in februari 1894 werd in Amsterdam de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) opgericht. De VVK werd opgezet als een nationale vereniging, maar al snel ontstonden er plaatselijke afdelingen, om te beginnen in Rotterdam (juli 1894), en vervolgens ook in Amsterdam (oktober 1894). De afdelingen vormden ieder een eigen bestuur, en het oorspronkelijke bestuur, dat toen nog een uitgesproken Amsterdams karakter had, groeide daarmee uit tot hoofdbestuur. Om de nieuwe vereniging niet met haar politieke verleden te belasten, nam Drucker in geen van de besturen zitting. Dat was een weloverwogen, wijze beslissing. Zo konden niet-socialistes geen aanstoot nemen aan iemand die tot de kringen van de Sociaal-Democratische Bond (SDB) had behoord en in de ‘burgerlijke’ pers was beschreven als een oproerkraaier die achter het rode vaandel door de straten van Amsterdam liep, en hoefden socialistes niet van aansluiting terug te schrikken vanwege degene die sinds zij in 1889 uit onvrede met de SDB de VVV had opgericht in de socialistische pers in de meest krasse bewoordingen als de ultieme klassevijand was afgebeeld.

Dat wil niet zeggen dat Drucker zich in de VVK op de achtergrond hield. Ze was vanaf het begin een actief lid, woonde alle vergaderingen bij en mengde zich met grote toewijding in het debat over de koers van de VVK, die in haar optiek politiek neutraal moest zijn zonder aan feministische radicaliteit in te boeten. Het is dan ook door toedoen van Drucker, gesteund door de VVV-leden in de VVK en een klein maar groeiend aantal geestverwanten, dat de afdeling Amsterdam tot ver na 1900 fungeerde als de radicale voorhoede van de VVK.

Aan de opzet om een brede vrouwenkiesrechtvereniging te vormen, voldeed de VVK op een manier die de VVV als kleine vereniging met een eenzijdig politiek verleden nooit had kunnen bereiken. We kunnen dan ook zeggen dat Drucker met de VVK haar netwerk, dat tot 1893 overwegend een socialistisch netwerk was, enorm vergrootte. Wie het waren die in 1894 tot de VVK toetraden, is bij het ontbreken van archiefmateriaal uit die jaren onbekend: het oudste stuk dat in het archief van de VVK bewaard wordt (IAV-collectie in Atria, Amsterdam), is uit 1906, van de afdeling Amsterdam zelfs uit 1913. Maar we hebben het geluk dat er wel een ledenlijst bewaard is gebleven, uit 1897, naar woonplaats geordend. De 135 leden van de afdeling Amsterdam die daarop te vinden zijn vormen de ingang tot Druckers nieuwe netwerk dat hier, in een groepsportret en een prosopografie, nader zal worden belicht.


Aanvullende informatie

  • Gepubliceerd: 24 juni 2019
Laatst aangepast: 22 juli 2019

Wilhelmina Drucker